Ieder mens begint autistisch en we blijven dat in de mate dat we niet communiceren en voor de gebieden waarover we niet communiceren. Want communicatie is niet aangeboren. We leren communiceren, als de cultuur dat tenminste mogelijk maakt. Kenmerk van autisme is dat het communicatieve leerprocessen in de weg staat, want een systeem dat geen rekening houdt met de externe wereld kan zich, binnen het eigen systeem althans, niet vergissen.
Terwijl de mogelijkheid om zich te vergissen noodzakelijk is om te leren, want leren bestaat erin de fouten die we eerst hebben gemaakt of die anderen hebben gemaakt, te herkennen en in de toekomst te vermijden. Autisme is ook als ziekte gedefinieerd, in situaties waarbij het kind geen informatie opneemt uit de externe wereld en dus niet leert. Dat is een bijzonder geval, waarbij het logische grondpatroon hetzelfde is. Als ons organisme gehandicapt is door hersenbeschadiging, of overgevoelig, dan wagen we de sprong naar de buitenwereld niet. In plaats van met kennis vult onze geest zich met angst. We houden vast aan wat we al hebben, ons eigen systeem, dat emotioneel wordt gekozen om de geborgenheid te behouden die de buitenwereld niet biedt.
Er zijn mensen die zelf iets goed kunnen, maar die niet aan een ander uit kunnen leggen hoe ze te werk gaan. Dat komt omdat communicatie een andere logica vereist dan iets doen, er is een aanvullend systeem vereist. Het probleem van niet kunnen uitleggen. Denk maar eens aan iemand die zo met zijn auto naar De Dam in Amsterdam rijdt maar niet kan uitleggen hoe hij dat doet. Dat lijkt raar maar want hij weet het kennelijk wel. Als hij zelf rijdt werkt hij met 2 systemen, zijn sturing en de wegen maar als hij dit moet uitleggen aan iemand komt er nog een systeem bij namelijk het model van wat de ander weet en niet weet zodat hij weet hoe hij hem dat kan bijbrengen. Zo komt het dat iemand die uitlegt begint te tekenen en zo komt het derde systeem op papier. Het is een stukje plattegrond, een stukje model van de wereld.
Het probleem van niet kunnen uitleggen, van het onvermogen om te communiceren is het grote probleem van onze cultuur. Als je dat niet kunt, betekent dat niet dat je de kennis niet hebt. Het betekent alleen dat we bij de probleemstelling zijn. Want misschien moet je wel voortdurend de weg wijzen, als opvoeder, als wetenschapper, als arts, als manager en in ieder geval moet je jezelf de weg wijzen. Het leerproces van sturen neemt tijd in beslag en kan worden gesteund door communicatie die inzicht brengt en bedoelingen herkenbaar maakt om een nieuwe logica voor zelfsturing te bouwen, al was je daar eerst niet op voorbereid. Met andere woorden het is te leren als je beter wil communiceren.
A. Cornelis
